Komórki macierzyste — do czego służą i czy warto je pobierać?
Komórki macierzyste to niewyspecjalizowane, pierwotne komórki, o ogromnym potencjale do namnażania się oraz wyjątkowych zdolnościach do przekształcania się w wyspecjalizowane komórki, tworzące tkanki. Dzięki temu dobroczynnemu potencjałowi od lat wykorzystuje się je w medycynie odbudowując lub zastępując uszkodzone komórki. Czy zatem warto je pobierać i bankować?
Pierwszym źródłem, z którego pobierane były w medycynie komórki macierzyste był szpik kostny (tzw. przeszczepienia szpiku to właśnie przeszczepienia komórek macierzystych ze szpiku). Pobieranie komórek ze szpiku jest jednak dość inwazyjne dlatego obecnie co raz większą popularnością cieszy się ich pozyskiwanie z innych źródeł. Drogocenne komórki znajdują się również w krwi pępowinowej, łożysku i sznurze pępowiny, a ich pobranie trwa zaledwie 15 minut po porodzie — jest bezbolesne, nieinwazyjne i bezpieczne, dlatego co raz większa ilość rodziców decyduje się na ten sposób zabezpieczenia przyszłości swojego dziecka.
Krwiotwórcze komórki macierzyste po raz pierwszy na świecie zostały użyte (z wielkim sukcesem!) w 1988 roku we Francji — dr Éliane Gluckman oraz dr Hal Broxmeyer przeprowadzili pionierski zabieg, którym, dzięki krwi pępowinowej nowonarodzonej siostry, uratowali życie 5-letniego Matthew Farrowa. Już kilkanaście lat później ta metoda była stosowana w Polsce. Do 2015 roku na całym świecie ponad 40 000 razy przeszczepiono komórki macierzyste z krwi pępowinowej ratując życie bądź zdrowie.
Komórki macierzyste mogą okazać się niezwykle pomocne przede wszystkim w leczeniu chorób układu krwiotwórczego, chorób nowotworowych oraz metabolicznych. Obecnie komórki z krwi pępowinowej są standardową terapią w leczeniu ponad 80 ciężkich chorób, między innymi: ostrych białaczek, białaczek przewlekłych, zespołów mielodysplastycznych oraz mieloproliferacyjnych, zespołów rozrostowych układu chłonnego, chorób fagocytów, chorób histiocytów, wrodzonych anomalii krwinek czerwonych, wrodzonych zaburzeń układu odpornościowego oraz inne chorób dziedzicznych, szpiczaka mnogiego oraz nowotworów złośliwych narządów litych. W przypadku tych najcięższych chorób oraz chorób wrodzonych jedynym ograniczeniem przeszczepiania komórek macierzystych jest wykorzystanie krwi pochodzącej od tego samego dawcy, który zachorował (np. w przypadku białaczki komórki macierzyste pobrane już podczas porodu mogą zawierać szkodliwy materiał genetyczny choroby). Ponadto, coraz częściej krwiotwórcze komórki macierzyste wykorzystuje się w leczeniu chorób neurologicznych takich jak mózgowe porażenie dziecięce czy autyzm — w takich przypadkach potrzebna jest własna krew pępowinowa pobrana przy porodzie.
Już teraz uważa się, że komórki macierzyste będą przyszłością medycyny, kolejne wnikliwe badania oraz terapie eksperymentalne udowadniają, że znajdą zastosowanie w większości jej dziedzin. Krew pępowinową można stosować w niektórych przypadkach do przeszczepień autologicznych, czyli dla dziecka, od którego pochodzi krew pępowinowa, lub allogeniczne — dla innej osoby, np. rodzeństwa lub rodzica w przypadku chorób nowotworowych oraz wrodzonych. Obecnie również w Polsce terapie komórkami macierzystymi zyskują na co raz większej popularności — już 7 ośrodków przeszczepia komórki macierzyste z krwi pępowinowej (w Bydgoszczy, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu), a 12 kolejnych komórki macierzyste pozyskane ze sznura pępowiny — wykorzystywane w medycynie regeneracyjnej. Sznur pępowiny zawiera specjalne komórki macierzyste tzw. komórki mezenchymalne. Posiadają one nieco inne właściwości niż komórki z krwi pępowinowej — znacznie łatwiej różnicują się w inne typy komórek, np. nerwowe, kostne, chrzęstne.
Jak wygląda procedura pobrania krwi pępowinowej? To prosta czynność wykonywana po przecięciu pępowiny — krew jest pobierana z tej części, która pozostaje połączona z łożyskiem. Zazwyczaj pobrania dokonuje przeszkolona w tym położna, korzystając z zestawu pobraniowego dostarczonego do szpitala przez rodziców bezpośrednio przed porodem. Zestaw składa się głównie ze specjalnego worka, do którego biegną przewody zakończone specjalnymi igłami. Całość tworzy (wraz z małym workiem z płynem zapobiegającym krzepnięciu) zamknięty układ. Krew pępowinowa spływa do worka przez zaledwie kilka minut. Następnie zestaw zawierający pobrany materiał (może zawierać również wyizolowany sznur pępowinowy) wraz z towarzyszącą mu dokumentacją jest zabierany z placówki szpitalnej przez upoważnioną przez bank osobę.
Niestety pobranie krwi pępowinowej, choć nie jest inwazyjne wiążę się ze znacznie szybszym niż obecnie zalecane odpępnieniem noworodka — rodzice muszą zatem przed decyzją o bankowaniu komórek macierzystych podjąć ważną decyzję: drogocenną krew pępowinową "podarować" dziecku na starcie życia, czy zachować ją "na czarną godzinę".
Badania naukowe, przeprowadzone w Japonii, potwierdzają, że komórki macierzyste zachowują swoje wyjątkowe zdolności (namnażania się i tworzenia kolonii) po 25 latach przechowywania w głębokim zamrożenia (temp. ok. -190°C). Komórki macierzyste w raz z preparatem krioochronnym teoretycznie mogę być przechowywane w takich warunkach nieskończenie długo bez uszczerbku na jakości preparatu.
Przeczytaj również
Rabaty do -60%! 