Stres u dzieci – dlaczego nie wolno go bagatelizować
W XXI wieku, gdy na chroniczny stres wywołany presją, szybkością życia i mnogością odczuwanych bodźców, cierpi znaczna część ludzi, negatywne skutki stresu nie omijają również dzieci. Dlaczego tak ważne jest aby Maluchy od najmłodszych lat uczyły się radzenia sobie z silnymi emocjami wywołanymi stresującymi sytuacjami.
Stres u dzieci
O tzw. bezstresowym wychowywaniu krąży wiele opinii — jedni zgadzają się z założeniami tego systemu pedagogicznego, inni przekonani są zaś o jego szkodliwości dla charakteru dziecka. Prawda jednak jest taka, że „bezstresowe wychowanie” to mit. Nie da się bowiem całkowicie wyeliminować stresu z życia zarówno dorosłych jak i dzieci. Każda bowiem zmiana czy nowa sytuacja w życiu młodego człowieka niesie ze sobą nasilenie emocji. Dodatkowo chwilowe napięcie psychiczne nie zawsze odznacza się negatywnymi skutkami dla człowieka. Stres bowiem może okazać się motywujący, dodający energii do działania i stymulujący. Dzięki niemu sprawniej myślimy, wpadamy na błyskotliwe pomysły i szybciej znajdujemy rozwiązanie. Problem pojawia się dopiero gdy napięcie trwa zbyt długo lub gdy jest tak silne, iż nie możemy sobie z nim szybko poradzić.
Zanim jednak przejdziemy do omówienia skutków długotrwałego, silnego stresu u dzieci, warto wyjaśnić czym w ogóle jest stres. Pojęcie to bowiem odnosi się do reakcji organizmu na niezwykłe dla nas bodźce z otoczenia — inaczej to relacja pomiędzy możliwościami jednostki, a tym, czego wymaga od niej dana sytuacja.
A czym stresować mogą się dzieci? Takie pytanie często zadają sobie dorośli i owszem, sytuacje stresowe dorosłych i dzieci różnią się — efekt dla organizmu jest jednak podobny, a u dzieci nawet bardziej negatywny niż u dorosłych. Zarówno u jednych jak i drugich przewlekły stres może skutkować pojawieniem się depresji, lęku, problemów ze snem czy odżywianiem oraz innych, poważnych zaburzeń psychicznych, a nawet fizycznych (np. osłabiony stresem organizm odznacza się słabszą reakcją immunologiczną w przypadku chorób i zakażeń). Długotrwałe napięcie może również zagrażać prawidłowemu rozwojowi, szczególnie wtedy, gdy dziecko ma małą na nie odporność.
Wśród sytuacji stresowych, które często doświadczają dzieci wymienić można np. problemy w domu, w szkole z nauką czy nauczycielami, konflikty z rówieśnikami czy rodzeństwem. Napięcie może pojawić się też np. w nowej szkole, w nowym domu, w nowym miejscu — ogólnie wszelkie zmiany wywołują reakcję nawet u najmłodszych dzieci. Również niemowlęta mogą być narażone na skutki stresu, np. przebywając w niestabilnym otoczeniu, gdzie ich podstawowe potrzeby nie są od razu zaspokajane Maluchy mogą wykształcić szereg mechanizmów obronnych skutkujących negatywnie w jego dalszym rozwoju.
Skutki stresu u dzieci
Skutki stresu w dzieciństwie mogą rzutować nie tylko na zachowanie w danym czasie, ale również kształtować nieumiejętność prawidłowego radzenia sobie z napięciem psychicznym w dorosłym życiu. Nie da się bowiem ukryć, że dzieci, które wykształciły nieprawidłowe mechanizmy radzenia sobie z trudnościami w dorosłym życiu częściej ulegały np. uzależnieniom (ostatnie badania pokazują również, że dzieci narażone na silny stres lub wywodzące się z dysfunkcyjnych środowisk sięgają po alkohol znacznie wcześniej niż rówieśnicy — szacuje się, że już około 12 roku życia).
Na szczęście umiejętności radzenia sobie ze stresem można się nauczyć. Ogromną rolę w jej prawidłowym kształtowaniu odgrywają oczywiście rodzice Malucha. Nieocenioną pomocą jednak mogą okazać się nauczyciele i psychologowie szkolni. Wypracowane już w najmłodszych latach życia postawy przekładają się nie tylko na przetrwanie w zdrowiu psychicznym i fizycznym okresu dojrzewania, ale i na całe przyszłe życie.
Jednym z głównych elementów nauki radzenia sobie z emocjami jest szczera rozmowa z dzieckiem — często już ona sama może spowodować znaczne obniżenie się stresu. Okazana troska i zainteresowanie daje młodemu człowiekowi poczucie, że nie jest pozostawiony z problemem sam. Kształci to również w maluchach zaufanie do opiekuna — w przyszłości zwiększają się szanse, że napotykając poważną trudność dziecko zwróci się o radę do rodzica. Innym dobrym sposobem na radzenie sobie ze stresem u dzieci może okazać się sport — z takiego rozwiązania korzysta przecież wielu dorosłych. Rozładowywanie emocji poprzez aktywność fizyczną nie tylko pozwala oczyścić dziecku umysł, spędzić miło czas z rodzicami lub rówieśnikami ale również wzmaga sprawność organizmu (a to w czasach gdy lekarze alarmują na zwiększającą się otyłość wśród dzieci niezwykle ważne). Latorośle, które preferują bardziej wyciszające zajęcia mogą odnaleźć ulgę w walce ze stresem np. na zajęciach plastycznych lub muzycznych — wyrażanie siebie i swoich emocji poprzez sztukę może okazać się niezwykle terapeutyczne i zaowocować ciekawymi możliwościami w przyszłości.
Przeczytaj również
