Żółtaczka u noworodka - dlaczego się pojawia i czy jest groźna?

U niektórych noworodków kilka dni po urodzeniu skóra i białkówki oczu zaczynają żółknąć. Rodzice, którzy nie słyszeli dotąd o fizjologicznej żółtaczce mogą przestraszyć się nagłym zażółceniem skóry maluszka. Na szczęście zjawisko to jest powszechne w okresie noworodkowym i w większości przypadków nie oznacza stanu chorobowego. W dzisiejszym wpisie wyjaśniamy, skąd bierze się żółtaczka u małych dzieci i jak się ją leczy.

Przyczyny żółtaczki noworodków

Żółtaczka noworodków jest bardzo częstym objawem poporodowym. Szacuje się, że występuje aż u 90% wcześniaków i do 70% noworodków urodzonych o czasie. Aby zrozumieć dlaczego skóra małych dzieci zaczyna żółknąć należy cofnąć się do czasu, gdy płód znajduje się jeszcze w łonie matki. Liczba krwinek czerwonych (erytrocytów) potrzebnych płodowi jest większa niż nowo narodzonemu dziecku. Po urodzeniu dochodzi do rozpadu erytrocytów w wyniku którego uwalniana jest bilirubina czyli żółty barwnik odpowiedzialny za zmianę koloru skóry. 

Organizm noworodków nie jest przystosowany do efektywnego usuwania takiej ilości bilirubiny, ponieważ wątroba jest jeszcze niedojrzała. Ten typ żółtaczki nazywany jest żółtaczką fizjologiczną. Pojawia się ona nie wcześniej niż w 2.-3. dobie życia i trwa do około 10. dnia życia w przypadku noworodków urodzonych o czasie lub 14. dnia życia u wcześniaków.

Objawy żółtaczki u noworodka

Żółtaczka noworodkowa jest łatwa do rozpoznania. Na początku dochodzi do zażółcenia skóry głowy i twarzy, potem żółknie skóra na klatce piersiowej, brzuchu i nogach. Charakterystycznym objawem jest także zażółcenie gałek ocznych. Co ciekawe, symptomy żółtaczki ustępują w odwrotnej kolejności. Najpierw skóra odzyskuje swój naturalny koloryt na kończynach, następnie na tułowiu, a na końcu na twarzy.

Kryteria rozpoznania żółtaczki fizjologicznej są następujące:

• żółtaczka pojawia się po 1. dobie życia i zanika po 7. dobie życia;
• stężenie bilirubiny wzrasta w 72-120 godzinie życia noworodka;
• stężenie bilirubiny wzrasta wolniej niż 0,5 mg/dl na godzinę i mniej niż 5 mg/dl na dobę osiągając wielkość do 15 mg/dl u dzieci karmionych piersią i 17 mg/dl u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym.

Rodzaje żółtaczek u noworodków

Okres noworodkowy to jedyny etap w życiu człowieka, w którym występuje żółtaczka fizjologiczna, a związana z nią hiperbilirubinemia (podwyższony poziom bilirubiny w surowicy krwi) nie wymaga leczenia. Czasem u nowo narodzonych dzieci pojawia się jednak żółtaczka wywoływana przez czynniki inne niż fizjologiczne. Taki stan nazywany jest żółtaczką patologiczną. Wyróżnia się następujące rodzaje żółtaczki patologicznej:

• Żółtaczka związana z karmieniem piersią

Żółtaczka spowodowana karmieniem piersią uznawana jest za najczęstszą przyczynę przedłużającej się żółtaczki u dzieci. Przyczyną nadmiernego rozpadu bilirubiny jest niedostateczna podaż pokarmu, opóźnienie pierwszego karmienia oraz niecałkowicie rozwinięta jelitowa flora bakteryjna. U niewielkiego odsetka dzieci na powstanie żółtaczki mają wpływ znajdujące się w mleku kobiecym substancje, które hamują wychwyt bilirubiny i jej usuwanie z organizmu.

• Żółtaczka związana z niezgodnością grupy krwi

Żółtaczka u noworodka może być skutkiem konfliktu serologicznego wynikającego z niezgodności grup krwi matki i dziecka. Jeśli kobieta w ciąży ma grupę krwi inną niż grupa krwi płodu, w jej organizmie zaczynają być wytwarzane przeciwciała skierowane przeciwko erytrocytom płodu. W efekcie dochodzi do wzrostu stężenia bilirubiny u dziecka. Obecnie stosowane działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie wystąpieniu konfliktu serologicznego wyeliminowały pojawianie się ciężkich postaci żółtaczek noworodkowych.

• Żółtaczka spowodowana infekcją, chorobami wątroby lub zarośnięciem dróg żółciowych

Żółtaczka patologiczna bywa też skutkiem nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Powstaje z powodu chorób wątroby, niedrożności dróg żółciowych, zakażeń i infekcji wirusowych i bakteryjnych, wad wrodzonych erytrocytów, galaktozemii czy niedoczynności tarczycy.